Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesi konusunda uluslararası kamuoyunun gittikçe artan hassasiyetine bağlı olarak bu alanda mücadelenin küresel boyutta sürdürülmesine yönelik uluslararası girişimler ve düzenlemeler son dönemde büyük bir ivme kazanmıştır. Aynı hassasiyeti paylaşan pek çok ülke gibi, ülkemizde de konuya ilişkin çeşitli yasal düzenlemeler yapılmakta ve mevcut uygulamaların güçlendirilmesine büyük önem verilmektedir.
Sender Ödeme Hizmetleri A.Ş.(Sender) suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadeleyi, yasa ve düzenlemelere uyumun ötesinde, sosyal bir sorumluluk olarak benimsemekte ve önemsemektedir. Sender, söz konusu mücadeleyi aynı zamanda uluslararası sistem ile uyum ve entegrasyonun da önemli bir unsuru olarak görmektedir.
Bu bilgilendirme metninin temel dayanaklarını;
• Ülkemizin taraf olduğu uluslararası girişim, sözleşme ve düzenlemeler,
• 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun,
• Türk Ceza Kanunu (madde: 54,55,165,282), • Türk Ceza Muhakemesi Kanunu,
• Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesi konusundaki uluslararası standartlar ve tavsiye kararları ile genel kabul görmüş yaklaşım, yöntem ve uygulamalar,
• 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ile bu Kanuna dayalı olarak çıkartılan yürürlükteki diğer mevzuat (Yönetmelik, Tebliğ vb.), 7262 Sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun ile bu Kanuna dayalı olarak çıkartılan yürürlükteki diğer mevzuat ile 6415 Sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun ile bu Kanuna dayalı olarak çıkartılan yürürlükteki diğer mevzuat oluşturmaktadır.
Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi, Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine ile Terörizmin Finansmanının Önlenmesine ilişkin halihazırda yürürlükte olan ulusal ve uluslararası mevzuat ile bu konulara dair yayımlanmış olan uluslararası standartlar ve tavsiye kararları ile genel kabul görmüş yaklaşım, yöntem ve en iyi uygulamalar kapsamında hazırlanan, bu politika dokümanı, Şirketimizin, şirket çalışanlarının ve iş ortaklarımızın uymaları gereken uygulama esaslarının ana hatları aşağıda sunulmuş olup bahse konu bu hususlara ilişkin olarak hazırlanıp Şirketimize özgülenmiş detaylı açıklamalar içeren tamamlayıcı dokümanlar da (prosedür, iş akışı vb.) mevcuttur.
Bu dokümanda “5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun, 7262 Sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun, 6415 Sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun” ve bu Kanunlar esas alınarak hazırlanan konuya ilişkin diğer yönetmelik ve alt düzenlemelerde yer verilen hükümlere Sender olarak gerekli uyumun sağlanması ve belirtilen yasal düzenlemelerde yer verilen yükümlülükleri yerine getirilmesi için;
• Sender’in politika, prosedür ve kontrol yöntemlerinin yasanın ve yasanın yetkilendirdiği kurumların yaptığı düzenlemelere uyumunun sağlanması,
• Sender’in ürün ve hizmetlerinin suç gelirlerinin aklanması, kitle imha silahlarının yayılması ve finansmanı ile terörün finansmanı amaçlı olarak kullanılmasının engellenmesi,
• Suç gelirlerinin aklanması, kitle imha silahlarının yayılması ve finansmanı ve terörün finansmanı risklerinin engellenmesi için müşterilerin, işlemlerin ve hizmetlerin risk odaklı bakış açısı ile değerlendirilmesi,
• Çalışanlara suç gelirlerinin aklanması, kitle imha silahlarının yayılması ve finansmanı ve terörün finansmanının engellenmesine ilişkin kanuni, idari ve yasal sorumlulukları hakkında bilgilendirme yapılması,
Sender’in, suç gelirlerinin aklanmasının, kitle imha silahlarının yayılması ve finansmanının ve terörizmin finansmanının önlenmesi amacına yönelik politikası, uluslararası sözleşme ve girişimlere, ulusal kanun hükümlerine ve özellikle şirketin, bu konudaki mücadeleyi uluslararası sistem ile uyum ve entegrasyonun önemli bir unsuru olarak görmesine dayanmaktadır.
Yükümlüler
Suç gelirlerinin aklanması ile daha etkin mücadele edilebilmesi ve mali sistemin suçlular tarafından kullanılmasının engellenebilmesi için gerek uluslararası alanda gerekse iç hukukta finansal kuruluşlara ve diğer bazı meslek gruplarına yönelik birtakım yükümlülükler getirilmiştir.
Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik’in 4. maddesinin h bendi doğrultusunda Sender uyum programı oluşturma ve yürütme yükümlülüğü altındadır.
Bu bağlamda Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi ile kitle imha silahlarının yayılması ve finansmanının önlenmesi ile ilgili görev, yetki ve sorumlulukları yönünden, Sender Yönetim Kurulunu, Üst Yönetimini, Genel Müdürlük ve yurt içi temsilcilikleri/şubeleri ile bulundukları ülke mevzuatlarında aksine bir hüküm bulunmadıkça yurt dışındaki şube, temsilcilik ve bağlı iştiraklerini ve burada görev yapan her kademedeki yönetici ve çalışanlarını kapsar ve yükümlü sayılır.
Yükümlülükler
Suç gelirlerinin aklanması ile daha etkin mücadele edilebilmesi ve mali sistemin suçlular tarafından kullanılmasının engellenebilmesi için gerek uluslararası alanda gerekse iç hukukta finansal kuruluşlara ve diğer bazı meslek gruplarına yönelik birtakım yükümlülükler getirilmiştir.
Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanı ile mücadelede önleyici tedbirler olarak getirilen yükümlülükler aşağıda açıklanmıştır:
1 – Müşterinin Tanınması
5549 sayılı Kanunun 3’üncü maddesi gereğince yükümlüler, kendileri nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorundadır. Maddenin ikinci fıkrası gereğince kimlik tespitine esas belge nevilerini belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkili olup kimlik tespitini gerektiren işlem türleri, bunların parasal sınırları ve konuyla ilgili diğer usul ve esaslar yönetmelikle belirlenecektir. Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün
Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik’in üçüncü bölümü altında Müşterinin Tanınmasına ilişkin Esaslar düzenlenmiştir. Buna göre;
Yükümlüler
• Sürekli müşteri ilişkisi tesisinde tutar gözetmeksizin,
• İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 85.000 TL (01.02.2023 itibariyle 185.000 TL) veya muadili YP veya bu tutarın üzerinde olduğunda,
• Elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbirleriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı ilgili mevzuatta belirlenen tutar 7.500 TL (01.02.2023 itibariyle 15.000 TL) veya muadili YP veya bu tutarın üzerinde olduğunda,
• Şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin,
• Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda şüphe olduğunda tutar gözetmeksizin,
• Müşterilerin ve müşteriler adına veya hesabına hareket edenlerin,
ilgili mevzuat çerçevesinde kimliğe ilişkin bilgileri almak ve bu bilgilerin doğruluğunu teyit etmek suretiyle müşterilerinin ve müşterileri adına veya hesabına hareket edenlerin kimliğini tespit etmek zorundadır.Kimlik tespiti, iş ilişkisi tesisinden veya işlem yapılmadan önce tamamlanır.
Sürekli iş ilişkisi tesisinde, iş ilişkisinin amacı ve mahiyeti hakkında bilgi alınır.
Yönetmeliğin Müşterinin Tanınmasına İlişkin Esaslar başlıklı üçüncü bölümünde ayrıca gerçek kişiler, ticaret siciline kayıtlı tüzel kişiler, dernek ve vakıflar, sendika ve konfederasyonlar, siyasi partiler, yurtdışında yerleşik tüzel kişiler, tüzel kişiliği olmayan teşekküller ve kamu kurumlarının kimlik tespitine ilişkin esaslar, başkası adına hareket edenlerde kimlik tespiti, teyide esas belgelerin gerçekliğinin kontrol edilmesi, müteakip işlemlerde kimlik tespiti, gerçek faydalanıcının tanınması ve tüzel kişilere özel dikkat gösterilmesi, özel dikkat gerektiren işlemler, müşteri durumunun ve işlemlerin izlenmesi, teknolojik risklere karşı tedbir alınması, üçüncü tarafa güven, işlemin reddi ve iş ilişkisinin sona erdirilmesi, muhabirlik ilişkisi, elektronik transferler, riskli ülkelerle ilişkiler ve basitleştirilmiş tedbirler konularında düzenlemelere gidilmiştir.
2 – Şüpheli İşlem Bildirimi
5549 sayılı Kanunun 4 maddesinin birinci fıkrasına göre, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işlemlere konu malvarlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halinde bu işlemlerin yükümlüler tarafından MASAK’ a bildirilmesi zorunludur.
Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmeliğin 27 (1)inci maddesine göre; şüpheli işlem, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halidir.
Şüpheli işlem bildirimi; gerçek kişi yükümlünün bizzat kendisi, tüzel kişi yükümlünün kanuni temsilcileri, tüzel kişiliği bulunmayanların yöneticileri veya bunlar tarafından yetkili kılınanlar, uyum görevlisi atanan yükümlülerde ise bu görevliler tarafından yerine getirilir.
5549 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, yükümlüler, MASAK’a şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu, yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanları ile yargılama sırasında mahkemeler dışında, işleme taraf olanlar dahil hiç kimseye açıklayamazlar.
3 – Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü
Yükümlüler 5549 sayılı Kanunun 7’nci maddesi gereğince Başkanlık ve denetim elemanları tarafından istenilecek her türlü bilgi, belge ve bunlara ilişkin her türlü ortamdaki kayıtları, bu kayıtlara erişimi sağlamak veya okunabilir hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri tam ve doğru olarak vermek ve gerekli kolaylığı sağlamakla yükümlüdür.
Kendisinden talepte bulunulanlar savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, özel kanunlarda yazılı hükümleri ileri sürerek bilgi ve belge vermekten kaçınamazlar.
4 – Muhafaza ve İbraz
Yükümlüler, 5549 sayılı Kanununun 8’inci maddesi gereğince Kanunla getirilen yükümlülüklere ve işlemlerine ilişkin her türlü ortamdaki; belgeleri düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları son kayıt tarihinden, kimlik tespitine ilişkin belgeleri ise son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmekle yükümlüdür. Yükümlü nezdindeki hesaplarla ilgili kimlik tespitine ilişkin belgelerin muhafaza süresinin başlangıç tarihi hesabın kapatıldığı tarihtir.
Başkanlığa yapılan şüpheli işlem bildirimine veya uyum görevlisine yapılan dahili bildirimlere yönelik belge ve kayıtlar, bildirime ek yapılan belgeler, uyum görevlilerince bildirimde bulunmama kararı verilen şüpheli işlemlere ilişkin yazılı gerekçeler, muhafaza ve ibraz yükümlülüğü kapsamındadır.
5 – Devamlı bilgi verme
Yükümlüler 5549 sayılı Kanunun 6’ncı maddesi gereğince taraf oldukları veya aracılık ettikleri işlemlerden, Maliye Bakanlığınca belirlenecek tutarı asanları MASAK’a bildirmek zorundadırlar.
Yükümlüler dışındaki kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki kurum ve kuruluşlardan da MASAK’a devamlı bilgi vermeleri istenebilecektir.
6 – Eğitim
Yükümlüler, suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesi amacıyla işletme büyüklüklerine, iş hacimlerine ve değişen koşullara uyumlu olacak şekilde eğitim faaliyetleri yürütmek zorundadır.
7 – İç Denetim
Yükümlüler, kurum politika ve prosedürlerinin, risk yönetimi, izleme ve kontrol faaliyetleri ile eğitim faaliyetlerinin yeterli ve verimli olup olmadığı, yükümlünün risk politikasının yeterliği ve etkinliği, işlemlerin Kanun ve Kanun uyarınca çıkarılan yönetmelik ve tebliğler ile kurum politika ve prosedürlerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediği hususlarının yıllık olarak ve risk temelli bir yaklaşımla incelenmesini ve denetlenmesini sağlarlar.
Yaptırımlar
İdari Ceza
5549 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre; aynı Kanunun 3’üncü maddesinde yer alan kimlik tespiti yükümlülüğü, 6’ncı maddesinde yer alan devamlı bilgi verme yükümlülüğü ve 4’üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünün ihlallerinde MASAK tarafından ilgili mevzuatta belirtilen idari para cezası verilir. Yükümlünün banka, finansman şirketi, faktöring şirketi, finansal kiralama şirketi, sigorta ve reasürans şirketi, emeklilik şirketi, sermaye piyasası kurumu veya yetkili müessese olması halinde, idari para cezası iki kat olarak uygulanır.
Mezkûr Kanunun 13’üncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, aynı Kanunun 5’inci maddesinde belirtilen eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim sistemleri ile diğer tedbirler yükümlülüğüne aykırı davranan yükümlülere eksiklerin giderilmesi için en az 30 gün süre verilir. Verilen süre içinde eksiklikleri gidermeyen ve gerekli tedbirleri almayan yükümlülere de Kanunun 13’üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen cezalar uygulanır.
28.06.2014 tarihli Resmî Gazete’ de yayımlanan 6545 sayılı Kanunun 88’inci maddesiyle eklenen 5549 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinin beşinci fıkrasına göre, kimlik tespiti yükümlülüğü, şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğü, devamlı bilgi verme yükümlülüğü ve eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim sistemleri ile diğer tedbirler yükümlülüklerine aykırı davranan yükümlülere uygulanacak idari para cezasının toplam tutarı; her bir yükümlülük için, ihlalin yapıldığı yıl itibarıyla, mezkur Kanunun 13’üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında iki kat idari para cezası uygulanacak banka, finansman şirketi, faktöring şirketi, finansal kiralama şirketi, sigorta ve reasürans şirketi, emeklilik şirketi, sermaye piyasası kurumu veya yetkili müessese için ilgili mevzuatta belirtilen bunlar dışında kalan yükümlüler için ilgili mevzuatta belirtilen tutarı aşamaz. Üst tutardan ceza uygulanan yükümlüler nezdinde takip eden yılda aynı neviden bir yükümlülük ihlali olması durumunda bu hadler iki kat olarak uygulanır.
Diğer taraftan, 28.06.2014 tarihli Resmî Gazete’ de yayımlanan 6545 sayılı Kanunun 88’inci maddesiyle değişik 5549 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinin dördüncü fıkrasına göre, aynı Kanunun 9/A maddesi gereğince getirilen elektronik tebligata ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen kişi, kurum veya kuruluşlara Başkanlık tarafından her bir tespit için ilgili mevzuatta belirtilen idari para cezası uygulanır. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının toplam tutarı ilgili mevzuatta belirtilen tutarı geçemez.
Adli Ceza
5549 sayılı Kanunun 14’üncü maddesine göre; aynı Kanunun 4’üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen “yükümlülerin şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu, yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanları ve yargılama sırasında mahkemeler dışında hiç kimseye açıklayamayacakları” şeklindeki yükümlülüğün ihlali ile 7’nci maddesinde belirtilen bilgi ve belge verme ve 8’inci maddesinde belirtilen muhafaza ve ibraz yükümlülüklerinin ihlali halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
Ceza Tutarları
5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17’nci maddesinin yedinci fıkrasına göre; idari para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu suretle idari para cezasının hesabında bir Türk lirasının küsuru dikkate alınmaz.
Bununla birlikte, 5549 sayılı Kanunun 28’inci maddesinde ise aynı Kanunun 13 ve 16’ncı maddelerinde yer alan maktu tutarların her yılın başından geçerli olmak üzere, bir önceki yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanacağı ve hesaplamalarda on yeni Türk lirasına kadar olan tutarların dikkate alınmayacağı hükmü yer almaktadır.